Rolnictwo i obszary wiejskie mają kluczowe znaczenie dla Europejskiego Zielonego Ładu, a nowa Wspólna Polityka Rolna jest głównym narzędziem realizacji założeń strategii „od pola do stołu” oraz unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności.
Czy wspólna polityka rolna wesprze rolnictwo zrównoważone?
Siew kukurydzy
Wspólna Polityka Rolna po 2023 r.
Z początkiem 2023 r. rozpocznie się realizacja Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027.
Głównym celem Planu jest dążenie do zrównoważonego modelu polskiego rolnictwa, który zapewnia bezpieczeństwo żywnościowe oraz wzmacnia ochronę środowiska i klimatu. W Planie zaproponowano szereg instrumentów wspierających dochodowość, odporność i konkurencyjność gospodarstw rolnych. Poza płatnościami bezpośrednimi mamy działania inwestycyjne oraz wsparcie dotyczące dobrostanu zwierząt, zapobiegania ASF, interwencje zachęcające rolników do stosowania podwyższonych norm w produkcji rolniczej, przyjaznych środowisku metod produkcji, ograniczających emisję CO2, poprawiających jakość gleb, zwiększających retencję wody. Pomoc obejmie także lepszą organizację łańcuchów dostaw, rozwój małego przetwórstwa, uczestnictwo w krajowych i unijnych systemach jakości produkcji żywności, cyfryzację i innowacje w rolnictwie, OZE, jak również poprawę efektywności energetycznej budynków gospodarskich.
Konkurencyjne rolnictwo przyjazne dla klimatu i środowiska
Forma i wysokość wsparcia w Planie dostosowana została do wielkości ekonomicznej gospodarstw rolnych.
- Dla tych o wielkości co najmniej 25 tys. euro i nie więcej niż do 250 tys. euro zaoferowano refundację części poniesionych kosztów operacji.
- Gospodarstwom o małym potencjale ekonomicznym (poniżej 25 tys. euro standardowej produkcji) proponuje się formę kwoty ryczałtowej, co w rezultacie ma poprawić ich konkurencyjność.
- Gospodarstwa, które nie będą posiadać kapitału własnego, niezależnie od wielkości ekonomicznej, mogą skorzystać z instrumentu finansowego na prowadzenie inwestycji zwiększających ich zorientowanie na rynek i konkurencyjność.
Do przejścia na praktyki rolne umożliwiające bardziej efektywne i przyjazne dla środowiska wykorzystanie zasobów, nie zapominając przy tym o zachowaniu opłacalności produkcji rolnej, zachęcić ma rolników nowa Zielona architektura, czyli system wzmocnionej warunkowości obejmujący normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, poszerzone o wymogi w zakresie zarządzania (normy opisane są w załączniku III oraz art. 12 i 13 rozporządzenia o planach strategicznych Wspólnej Polityki Rolnej). Są to wymogi obowiązkowe, które muszą spełniać wszyscy rolnicy ubiegający się w ramach I filaru o płatności bezpośrednie, w tym ekoschematy lub działania klimatyczno-środowiskowe w II filarze. W przypadku ich niewypełnienia przez rolnika dokonywane będzie odpowiednie zmniejszenie przyznawanych płatności.
Płatności bezpośrednie
W ramach płatności bezpośrednich przewidziano płatność podstawową roczną i redystrybucyjne wsparcie dochodu dla gospodarstw rolnych do 50 ha. Możliwe jest również uzyskanie przez pięć lat uzupełniającego wsparcia dochodu dla młodych rolników. Ponadto przyznawane będą płatności powiązane z produkcją zwierzęcą (krowy, młode bydło, owce i kozy) oraz produkcją roślinną (buraki cukrowe, chmiel, len, konopie włókniste, pomidory, truskawki, ziemniaki skrobiowe, rośliny pastewne, rośliny strączkowe na ziarno).
Warto wiedzieć Plan zakłada wsparcie finansowe dla rolników, |
Ekoschematy
Beneficjenci płatności bezpośrednich będą mogli uzyskać dodatkowe środki w postaci ekoschematów – dobrowolnych, wypłacanych rocznie płatności. W Planie zaproponowano szereg ekoschematów, które zachęcić mają rolników do aktywnego zaangażowania się w realizację działań na rzecz ochrony środowiska i klimatu, np. międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe, uproszczone systemy uprawy, zróżnicowana struktura upraw czy opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia (wariant podstawowy oraz wariant z wapnowaniem). Natomiast za wprowadzenie dobrostanu zwierząt będzie można uzyskać płatności stanowiące rekompensatę utraconych korzyści i dodatkowych kosztów związanych z realizacją praktyk wykraczających poza obowiązujące lub powszechnie stosowane standardy.
Dotacja w postaci refundacji
Ponadto, aby wzmocnić konkurencyjność gospodarstw, w ramach II filaru możliwe będzie ubieganie się o środki na inwestycje — pomoc udzielona zostanie jako dotacja w postaci refundacji części kosztów kwalifikowalnych operacji. Wsparcie to dotyczy m.in. inwestycji w gospodarstwach rolnych, które zwiększają konkurencyjność, przyczyniają się do ochrony środowiska i klimatu, w zakresie OZE i poprawy efektywności energetycznej, zapobiegają rozprzestrzenianiu się ASF, jak również takich, które wspierają rozwój usług rolnictwa precyzyjnego na rzecz ochrony środowiska i klimatu, rozwój małych gospodarstw, jak również z zakresu współpracy w ramach łańcucha wartości, scalania gruntów czy zalesiania.
Warto wiedzieć
|
Wsparcie sektorowe
Pomoc otrzyma również sektor pszczelarski oraz owoców i warzyw. Wsparcie sektorowe dla zorganizowanych form współpracy rolników oraz ich członków poprawić ma organizację łańcuchów dostaw, jak również umożliwić działania edukacyjno-doradcze.
Dobra strategia remedium na niepewność
Plan Strategiczny Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 nabrał nowego, szczególnego znaczenia po inwazji Rosji na Ukrainę. Z uwagi na sytuację geopolityczną uruchomiona została rezerwa kryzysowa Wspólnej Polityki Rolnej – dodatkowe wsparcie dla rolników w obliczu niestabilności cen lub rynku. Ponadto umożliwiono produkcję rolną na obszarach odłogowanych oraz przyspieszono wypłaty dopłat. Działania te mają chronić rolników przed wysokimi kosztami produkcji oraz ograniczyć wzrost cen żywności, nie zrezygnowano jednak z ochrony środowiska i klimatu.
Autor: Małgorzata Bojańczyk.
Ekspert z zakresu Wspólnej Polityki Rolnej. Dyrektor Polskiego Stowarzyszenia Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP”.