Zapylacze i ich rola

Żeby zrozumieć znaczenie pszczół jako zapylaczy roślin, trzeba wiedzieć, jak ścisłe związki łączą świat owadów zapylających ze światem roślin. Trudno sobie w ogóle wyobrazić istnienie pszczół bez roślin dostarczających im pożywienie – pyłek i nektar. Wiele też gatunków roślin nie mogłoby istnieć bez owadów zapylających, wśród których pierwsze miejsce zajmują pszczoły miodne. Do wydania przez roślinę owoców i nasion konieczne jest dostanie się pyłku z pylników na znamię słupka.

Rodzaje zapylenia

W przyrodzie występują rośliny samopylne i obcopylne. U roślin samopylnych wystarczy zapylenie własnym pyłkiem z tego samego kwiatu lub innych kwiatów tej samej rośliny. Jeżeli zaś do powstania owoców i nasion konieczny jest pyłek obcy, tzn. pochodzący z innych roślin tego samego gatunku – mówimy wtedy o zjawisku obcopylności, a rośliny takie nazywamy obcopylnymi. Rośliny te często są nazywane owadopylnymi, ponieważ pyłek jest wilgotny i ciężki i jedynie owady mogą przenosić go z jednego kwiatu na drugi.

Zapylenie krzyżowe zawsze jest lepsze ze względu na wielkość plonu i jego jakość, nawet u roślin w wysokim stopniu samopylnych. Większość roślin uprawnych owadopylnych bez udziału pszczół zawiązuje znikomą liczbę owoców i nasion. Poza tym owoce są drobniejsze i mało kształtne, a plony ich są niższe, gorsza jest także jakość użytkowa nasion. Nasiona powstałe z takich kwiatów nie tylko słabo kiełkują, lecz także wydają słabsze rośliny potomne.

Warto dbać o pszczoły

O tym, że pośród owadów zapylających kwiaty roślin owadopylnych (entomofilnych) na pierwszym miejscu znajdują się pszczoły, przesądzają ich następujące cechy:

•    duża liczebność populacji w ciągu całego roku;
•    pszczoły w naszych warunkach są jedynymi zimującymi gromadnie owadami zapylającymi rośliny, dlatego już wiosną, zbierając nektar i pyłek, mogą zapylić rośliny na dużym obszarze;
•    mają możliwość szybkiego rozwoju i wzrostu liczebności;
•    gromadzenie dużych ilości miodu i pyłku wiąże się z koniecznością odwiedzenia przez pszczoły ogromnej licznych kwiatów;
•    ciała pszczół pokrywają włoski, co sprzyja zatrzymywaniu się na nich ziaren pyłku i przenoszeniu ich na inne kwiaty;
•    skłonność pszczół do oblatywania kwiatów jednego gatunku roślin (tzw. wierność kwiatowa), co wyraża się tym, że raz odkryte źródło pożytku, np. kwitnący łan rzepaku, pszczoły zbieraczki wykorzystują do końca.

Wymienione walory pszczół wymagają, aby całe społeczeństwo popierało tę specjalistyczną gałąź produkcji rolniczej. By chronić w swoim gospodarstwie owady pożyteczne i zapylające, należy stosować się do następujących zasad:

 

•    nie wykonuj zabiegów na uprawach z kwitnącymi roślinami w czasie ich oblotu przez zapylacze. Należy pamiętać, że kwitnące chwasty są również atrakcyjne dla pszczół, stąd zwalczając je chemicznie w tej fazie, narażasz owady na zatrucie;
•    przestrzegaj wymaganego okresu prewencji (czas, który musi upłynąć między opryskiem a początkiem oblotu danej uprawy przez pszczoły). Informacja na ten temat jest umieszczona w etykiecie-instrukcji stosowania;
•    stosuj wyłącznie oryginalne środki ochrony roślin;
•    nie stosuj niezalecanych mieszanin środków owadobójczych z innymi komponentami. Dodatek niektórych środków grzybobójczych do zabiegów owadobójczych może podnieść szkodliwość sporządzonej mieszaniny dla pszczół;
•    jeśli w pobliżu upraw rzepaku, gryki, grochu, łubinów bądź pozostałych gatunków roślin miododajnych pszczelarze wystawiają ule, na ich prośbę należy udzielić informacji o planowanych zabiegach środkami ochrony roślin;
•    stosuj środki ochrony roślin jedynie w wypadku przekroczenia progów ekonomicznej szkodliwości agrofagów;
•    stosuj środki selektywne i w sposób bezpieczny dla organizmów pożytecznych;
•    dopasuj środek do rodzaju agrofagów, fazy ich rozwoju oraz rozwoju uprawy.

Na koniec jeszcze raz trzeba podkreślić, że choćbyśmy od pszczół nie pozyskiwali ani miodu, ani wosku, ani innych produktów, to trzeba byłoby o nie dbać tak samo pieczołowicie, jak obecnie, gdyż jako zapylacze roślin entomofilnych są niezbędne przyrodzie i człowiekowi.