Woda: źródło życia dla bioróżnorodności

Jeśli spojrzeć na zasoby wody, to rolnictwo na świecie wykorzystuje jej najwięcej, bo ponad dwie trzecie całości wody „zużywanej” przez człowieka. W Polsce rolnictwo konsumuje stosunkowo niewiele wody, bo tylko ok 8% ogólnego zużycia, przy 83 procentach wykorzystywanych przez przemysł. Problem leży jednak nie w ilości zużytej wody, ale w sposobie obchodzenia się z nią. Woda, przechodząc przez regiony rolne, gdzie nie dba się o bezpieczeństwo, może ulec zanieczyszczeniu. Paradoksalnie dzieje się to w środowisku, które nie może funkcjonować bez wody o dobrej jakości!

W gospodarstwie rolnym woda może ulec zanieczyszczeniu m.in. środkami ochrony roślin – czy to bezpośrednio np. poprzez zniesienie oprysku czy spływ do zbiorników wodnych, czy pośrednio przez transport zanieczyszczeń glebą do wód gruntowych. 

Nawadnianie plantacji ziemniaków

Do wyprodukowania 1 ziemniaka potrzeba 25 litrów wody, kieliszek wina wymaga już 120 litrów wody, szklanka mleka to 200 litrów wody. Hamburger to 2400 litrów wody.

Sama gleba, dzięki różnorodności życia mikrobiologicznego, potrafi radzić sobie z biodegradacją środków ochrony roślin, szczególnie w rozcieńczonej postaci. Skażenia nierozcieńczonymi preparatami są bardziej problematyczne: substancje mogą nie zdążyć się całkowicie rozłożyć w glebie, zanim trafią dalej do wód gruntowych lub powierzchniowych. Zresztą, dla organizmów wodnych nawet rozcieńczona postać środków ochrony roślin (z mycia opryskiwaczy do lub ze spływu powierzchniowego) trafiająca np. do rowów melioracyjnych może być szkodliwa. Organizmy wodne są wysoce wrażliwe na środki ochrony roślin i to nie zawsze z powodu substancji czynnej. Wynika to także z podatności substancje o charakterze detergentów czy emulgatorów – a te są częstym składnikiem formulacji środków ochrony roślin, zapewniając dobre „rozprowadzenie” substancji czynnej w cieczy roboczej.

„Ochrona wody przed skażeniem środkami ochrony roślin nie jest tylko kwestią środowiskową czy zdrowotną. Coraz ostrzejsze regulacje dopuszczania środków do obrotu biorą pod uwagę możliwość skażenia wód i wpływu na bioróżnorodność. Dbając o brak skażeń i demonstrując bezpieczne użycie środków ochrony roślin przyczyniamy się do ich większej dostępności.”

Najistotniejsze jest wyeliminowanie skażeń punktowych, z których pochodzi ponad 2/3 zanieczyszczeń wody środkami ochrony roślin. Poza skażeniami punktowymi występują jeszcze zanieczyszczenia rozproszone, spowodowane zazwyczaj rozcieńczonym środkiem ochrony roślin. Nie chodzi o to, by cały czas bać się chemii. Do ochrony wód w gospodarstwie potrzebna jest znajomość tzw. krytycznych punktów i wyrobienie dobrych nawyków. Wtedy środki ostrożności podejmujemy niejako automatycznie, tak jak noże kuchenne trzymamy z dala od małych dzieci, a gdy kroimy chleb to uważamy na palce.

By uniknąć przedostania się środków ochrony roślin do wód gruntowych, najważniejsze (choć niejedyne) działania to:

• zapewnienie w trakcie transportu oraz w magazynie materiału absorbującego rozlaną ciecz – wermikulit, perlit, trociny
• przechowywanie i manipulowanie środkami na nienasiąkliwych powierzchniach, gdzie niemożliwe będzie przeniknięcie do gleby i dalej do wód gruntowych
• unikanie znoszenia oprysku, szczególnie na zbiorniki wodne
• zapewnienie miejsca do napełniania i mycia opryskiwacza, wyposażone w biobed lub instalację typu Phytobac.

Kompletne informacje o sposobach ochrony wody w gospodarstwie podaje broszura Woda i Bioróżnorodność. Szczegółowe informacje podają również materiały informacyjne opracowane w ramach projektu TOPPS.