Jak zapobiegać skutkom suszy?

Na ilość i rozkład opadów w czasie wegetacji wpływu nie mamy. Niestety, w wielu regionach kraju to te czynniki sprawiają, że uzyskiwane plony coraz częściej są zagrożone i tym samy stają się mniej rentowne. Musimy się zatem nauczyć gospodarować z suszą w tle, a co za tym idzie – nauczyć maksymalnie i efektywne zarządzać tym cennym zasobem, jakim jest woda w rolnictwie.

Poniżej przedstawiamy kilka podstawowych agrotechnicznych rad, które pomogą w eliminacji negatywnych skutków suszy. Dobre efekty uzyskuje się tylko jeśli stosowane są kompleksowo. Większość z nich to podstawowe praktyki rolnictwa zrównoważonego, które pomagają w zarządzaniu zasobami wody glebowej.

Właściwy płodozmian

Odpowiednie zmianowanie, czyli dobór takich gatunków roślin, które dobrze wykorzystują zapasy wody w glebie, może ograniczyć skutki niekorzystnych okresów suszy (np. decydowanie się na formy ozime kosztem form jarych).  Ubogi bądź degradujący glebę płodozmian prowadzi do niszczenie struktury gruzełkowatej, ubytku próchnicy i w konsekwencji do szybszej utraty wody. Rozwiązaniem na problemy z suszą może być wprowadzenie do zmianowania strukturo- i próchnicotwórczych gatunków (trawy, bobowate grubo- i drobnonasienne). Zarządzanie zmianowaniem także sprowadza się do wybierania odmian relatywnie odpornych na suszę, o krótszym okresie wegetacji, dobrze wykorzystujących wodę glebową.

Próchnica glebowa

Ogromny wpływ na gromadzenie wody w glebie mają jej właściwości fizykochemiczne, przede wszystkim poziom próchnicy glebowej. Próchnica potrafi zatrzymywać bardzo duże ilości wody (kilkakrotnie więcej niż sama waży) – ma także zdolność „sklejania” cząstek glebowych w agregaty (gruzełki). Jednym z najcenniejszych źródeł próchnicy jest obornik. Jego obecny deficyt coraz częściej zastępowany jest przez przeorywaną słomę, a także biomasę międzyplonów. Na poziom próchnicy wpływ ma także odpowiednie zmianowanie (dobór gatunków pozostawiających po zbiorze dużo resztek pożniwnych).

Regularne wapnowanie gleby

W kształtowaniu prawidłowej gospodarki wodnej gleby istotną rolę odgrywa regularne wapnowanie (co 3-4 lata). Z jednej strony związki wapna korzystnie wpływają na kształtowanie optymalnej struktury gleby. Z drugiej, dzięki uregulowaniu odczynu w glebie są stworzone lepsze warunki do wzrostu korzeni roślin.

Przy niskim pH dochodzi do redukcji systemu korzeniowego, przez co roślina jest bardzo wrażliwa w obliczu wystąpienia suszy

Zbilansowane nawożenie

Rośliny dobrze odżywione, w dobrej kondycji lepiej reagują na stres suszy. Dlatego nawożenie musi być zbilansowane.  Niestety, z podstawowych makroskładników najczęściej deficytowym składnikiem jest potas, który odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu gospodarki wodnej rośliny. Rośliny dobrze odżywione potasem zużywają mniej wody na wytworzenie jednostki suchej masy, lepiej przetrzymują suszę i wolniej więdną

Słabo zaopatrzone w potas buraki w upalne dni więdną wcześniej i później odzyskują turgor niż te, które optymalnie są nawożone tym składnikiem

Dopasowana agrotechnika

W eliminowaniu negatywnych skutków suszy niebagatelne znaczenie ma uprawa roli, a dokładniej wykonywanie takich uprawek, które są w stanie oszczędzać i zatrzymywać wodę glebową. W tym zakresie można podać kilka przykładów: rezygnacja z orki wiosennej, minimalizacja zabiegów uprawowych (agregatowanie narzędzi), niestosowanie narzędzi aktywnych na glebach lekkich powodujących nadmierne rozpylenie gleby, decydowanie się na uproszczenia uprawowe. Ważny jest także termin siewu lub sadzenia roślin. W przypadku upraw jarych powinien być to możliwie jak najwcześniejszy siew, który pozwala na lepsze ukorzenienie się roślin oraz wykorzystanie wody pozimowej.

Należy także pamiętać, że aby rośliny mogły dobrze radzić sobie w obliczu długotrwałego niedoboru wody, muszą być w dobrej kondycji i odznaczać się wysoką zdrowotnością. Dlatego duże znaczenie odgrywa tu także ochrona roślin. Z ważniejszych spraw oczywiście nie można dopuszczać do intensywnego rozwoju chwastów, które silnie konkurują z rośliną uprawną o wodę, światło i przestrzeń. Ochrona przed suszą to także stawianie na zdrowy materiał rozmnożeniowy połączony z odpowiednim zaprawianiem. Te dwa aspekty mają duży wpływ na szybkość i wyrównanie wschodów. Kompleksowa ochrona w czasie wegetacji, utrzymująca rośliny w dobrej kondycji, pozwala im lepiej walczyć ze stresem suszy. Warto również wiedzieć, że na rynku są dostępne substancje czynne, które uaktywniają w roślinie tzw. gen ochrony przed stresem wywołany suszą. W wyniku tego następuje redukcja parowania, a roślina nabiera tolerancji na suszę. Takimi substancjami są np. biksafen i protiokonazol  będącymi w składzie wielu fungicydów firmy Bayer np.: Boogie Xpro, Variano Xpro.

Porażone i osłabione przez patogeny rośliny szybciej zasychają w obliczu suszy. Dlatego skuteczna ochrona w czasie wegetacji ma w tym zakresie bardzo duże znaczenie